Երևանյան թատերական կյանքն արդեն դժվար է պատկերացնել առանց Նարեկ Դուրյանի ներկայացումների: Հանդիսատեսը դեռ նախկիններից չհոգնած ' բեմադրվում են նորերը, որոնք թթվածնի նման անհրաժեշտ են:
Տպավորություն էր, թե մեր թատերական աշխարհը հոգեվարքի մեջ էր, թատերաշրջանից թատերաշրջան անընդհատ նույն ներկայացումներն էին, որոնք հիմնականում անցնում էին կիսադատարկ դահլիճներում' բացառությամբ հատուկենտ ներկայացումների: Սակայն «Մորաքույրը Փարիզից», «Սե լա վի», «Դոն Ժուան ավիա» ներկայացումներով Նարեկ Դուրյանը նոր շունչ հաղորդեց մեր թատրոնին: Նորի, դինամիզմի ու ժամանակակցի մեկնաբանությունը' դերասանական հաջող խաղի օգնությամբ, արժանացավ հանդիսատեսի գնահատանքին: Լեփ-լեցուն դահլիճներում ընթացող Նարեկ Դուրյանի բեմադրությունները, որոնք թե՛ ինքնակենսագրական են, թե՛ առօրյա կյանքից են, սարկազմի, փայլուն խաղի միջոցով նոր ընգրկում են ստանում յուրաքանչյուր ներկայացման մեջ:
Սիրված դերասանն ու սցենարիստը ծնվել է 1959թ. ապրիլի 26-ին, Երևանում: Ավարտել է Չեխովի անվան թիվ 55 դպրոցը, հետո' Երևանի գեղարվեստաթատերական ինստիտուտը: Ամուսնացած է, ունի երեք զավակ' Շուշանը, Օհանն ու Արմենը: Բացի «Մորաքույրը Փարիզից», «Սե լա Վի», «Դոն Ժուան Ավիա» ներկայացումները, պատրաստում է նորերը:
Վեց տարի Սայաթ-Նովայի անվան երաժշտական դպրոցում եմ սովորել, բայց չեմ ավարտել. չէի սիրում, պապան էլ ասաց, թե' չես ուզում' դուրս արի: Ես բավական անգրագետ էի երաժշտության ասպարեզում, բայց սկսեցի ինձ վրա աշխատել:
Ավստրիայում Արևմուտքի «քաղցր պտուղներից» կշտանալուց հետո հասկացա, որ այդ երկրում մնացողը չեմ: Իմը չէր, շատ սառը երկիր էր: Խոսակցություն կար, որ հայրս պիտի Ֆրանսիա գնա, ասացի' ես էլ եմ գնալու:
Ֆրանսիայում ապրելու տարիներին բարմեն էլ եմ աշխտել, կոշկակարություն էլ եմ արել (կապերի համար անցքեր էի բացում), բայց ամենից շահավետը Մարսելում այդ պահին ինձ համար դաշնամուր նվագելն էր, ինչը հեշտ գործ չէր:
Քիչ-քիչ հեռացա դաշնամուրից, քանի որ շատ չէի սիրում այդ գիշերային աշխատանքը' տասներկուսից մինչև հինգը… այս բոլոր ավելորդ կիլոգրամները գիշերային աշխատանքից են մնացել:
Մինչ հարցազրույցը հիշեց Նարեկ Դուրյանը:
- Ձեր ներկայացումները միշտ լեփ-լեցուն դահլիճներում են անցնում, ընդ որում' գալիս են թե՛ երիտասարդները, թե՛ ավագ սերունդը: Մինչդեռ տարածված կարծիք կա, թե այսօր թատրոն չեն հաճախում: Ըստ Ձեզ' ո՞րն է այս պարադոքսի պատասխանը:
- Պետք է հասկանալ թատրոնի ֆորման: Այսօր ոչ միայն ֆինանսական ճգնաժամ է, այլև ուղեղի: Մարդիկ հոգնել են, վազվզում են, ամեն ինչի ֆորմաները փոխվել է: Օրինակ' անգամ հեռախոսով խոսելու, հեռուստացույց դիտելու ֆորման է փոխվել. ժամանակին հինգ ալիք էինք դիտում, հիմա' 135, որոնք մորթում են թատրոնն ու կինոն' շարժապատկերը: Դարը փոխվել է, նույն Շիրվանզադեն ուրիշ կերպ է պետք մատուցել: Անպայման չի, որ «Պեպո» բեմադրես, նա գանգստեր լինի. չէ: Այն խոսքը, որ «թատրոնըսկսվում է կախիչից», իր մեջ մեծ իմաստ ունի' սկսած դիզայնից, «վեշիլկայից»: Ձեր ասածի մեջ ճշմարտություն կա. թատրոնին սպանում է հեռուստացույցը, հեռուստացույցին շուտով կսպանի ինտերնետը: Ներկայացում բեմադրելիս միշտ մտածում եմ, որ մատչելի լինի, մարդիկ շատ չմտածեն: Ինչպե՞ս է գովազդն արվում. ես թատրոնը միշտ մարքետինգի հետ եմ համեմամտում, աֆիշի մասին ենք, չէ՞, մտածում, բա եթե էդքան կարևոր չի, ինչո՞ւ ենք երկար մտածում. գրի, կպցրու մի անկյունում: Մոտեցումը, ձևը պետք է փոխել: Ասեմ, որ չեմ գտնում այն դրամատուրգիան, որը ես եմ ուզում. իրավիճակ, ծիծաղ, խաղ, շարժում, դինամիկա, այդպիսի դրամատուրգիայի չեմ հանդիպում: Տվել են, կարդացել եմ մի քանի կոմեդիաներ, լավ է, ծիծաղելի է, միտք կա, պարապ կոմեդիա չի, բայց դինամիզմ չկա:
- Ձեր ներկայացումների սցենարը Դուք եք գրում, Դուք էլ բեմադրում և խաղում եք: Երբևէ եղե՞լ է, որ բեմում հասկանաք, որ սցենարային շտկումներ են հարկավոր, իմպրովիզացիայի դիմեք' հաշվի առնելով նաև, որ Ձեր ներկայացումները բավական կենդանի են անցնում:
- Պարզապես պետք է հետևողական լինել կյանքում, ես հենց ինչ-որ բան եմ նկատում, որն ինձ հետաքրքրում է, բեմ եմ բարձրացնում: Պետք է ժամանակի հետ շարժվել: Կոկա-կոլայի պես գովազդի կարիք չունեցող ընկերությունը երկու տարին մեկ փոխում է շշի տեսքը. ինչո՞ւ, որովհետև ժամանակի հետ է քայլում, գիտի' մեր միտքը փոխվել է, ուրեմն նոր բան է պետք: Եթե այս տեսակ ես մտածում, ներկայացումը երկար է ապրում: Իհարկե, ես միշտ որոշակի շտկումներ անում եմ:
- Ձեր ներկայացումներում հաճախ են երիտասարդ, նույնիսկ ոչ այնքան հայտնի դերասաններ ընդգրկվում. նոր դեմքե՞ր եք ցանկանում բացահայտել, թե՞ հայտնի դերասանները չեն համապատասխանում ձեր ներկայացումների ձևաչափին:
- Իմ երազանքն է' բեմադրել մի ներկայացում ու չխաղալ, հրավիրել 20-21 տարեկան երիտասարդների ու կարողանալ բեմադրությունն այնպես անել, ինչպես ես եմ ցանկանում և առաջ տանել նրանց' չնայած հարմար նյութ չեմ գտնում: Խոնարհվում եմ Արթուր Գրիգորյանի առաջ' մի կողմ դնելով բոլոր կարծիքները: Ինչքան երիտասարդներ մեջտեղ եկան' չնայած մեր ասպարեզը նույնը չէ. շոու-բիզնեսում ավելի հեշտ է արտադրանքը ծախվում, քան թատրոնում, բայց ես մտածում եմ, որ դա լավ գործ է: Մտադրություն ունեմ նաև դերասանական դպրոց բացել: Եթե նման ներկայացում բեմադրեմ, պիտի խստագույնս ընտրություն կատարեմ:
- Դուք կատակերգության միջոցով արդիական հիմնախնդիրներ եք բարձրացնում, ի՞նչ եք կարծում, դա մարդկանց օգնո՞ւմ է գտնել այդ խնդիրների պատասխանները:
- Հավանաբար: Գիտե՞ք, նման մեծ առաքելություն չեմ վեցրել ինձ վրա, և միշտ այն համոզմանն եմ, որ թատրոնը տրիբունա չպետք է լինի, քաղաքականությունը մեր գործը չէ, պետք է պարզապես դու քո ասածը ասես, ստեղծես իրավիճակ, իսկ որոշումը թողնես հանդիսատեսին, մարդկանց: Պրոպագանդայից պետք է հեռու լինել, պետք չէ երազել, այդ պատճառով «Մորաքույրը Փարիզից» ներկայացման մեջ վերջում ասում եմ' գնա՞լ, թե՞ մնալ£ Ես չեմ ասում, չէ, պետք է գնալ կամ չպիտի գնալ: Ամեն բան թողնում եմ հանդիսատեսին:
- Ձեր գործընկերները' դերասաններ, ռեժիսորներ, ինչպես նաև պաշտոնյաներ, գալի՞ս են Ձեր ներկայացումներին:
- Ես այն բախտավորներից եմ, որ գալիս են. չգիտեմ, գուցե հետաքրքրությունն է, մի քանի ամսից երկու տարի կլինի, որ խաղում ենք «Մորաքույրը», բայց հանդիսատեսի խնդիր չենք ունեցել:
- Ո՞րն է Ձեր ներկայացումների հաջողության գրավականը:
- Մատչելիությունն ու պարզությունը, և ոչ թե պարզունակը: Բարդ բաներ պետք չէ ներկայացնել, խճճել: Պետք է մարդ նստի ու բավականություն ստանա, մտածի ու գնա: Եվ, անպայման, դերասանական խաղը: Հիմա նկատվում է նաև, որ դերասանական խաղը կրկին կարևորվում է, ինչն ուղղակի հրաշալի է:
- Տարիների ընթացքում հայ հանդիսատեսը փոխվե՞լ է:
- Իմ հանդիսատեսը շատ պահանջկոտ է: Հիմա, ցավոք, հումորը շատ էժանացավ, դրա պատճառով այն գնողները շատացան, ինչը հանդիսատեսի խնդիրը չէ: Այստեղից ընկնում ենք պարզության մեջ, այս դեպքում սկսում է հնչել գռեհիկ, կոպիտ հումորը' նպատակ ունենալով զուտ ծիծաղեցնել մարդուն, իսկ պարզունակից մինչև ցածր որակ մեկ քայլ է: Հավատում եմ, որ վերելք է լինելու, մարդիկ կարծես հոգնել են վուլգար խոսքից, սերիալներից… Գուցե որոշ բան հետ գնա, տեսնենք:
- Ի՞նչ թատերական ճաշակ ունի երիտասարդությունը, ի՞նչ են ակնկալում բեմից, ծիծա՞ղ, թե՞...
- Անպայման, և դա միայն Հայաստանում չէ: Ամեն տեղ է այդպես, ինչը գալիս է կյանքի բարդությունից, դարաշրջանից: Դա զուտ Հայաստանին վերաբերող բան չէ. այսօր Ֆրանսիայում Ժակ Բրել չի ծնվի, ինչպես այստեղ' Պարույր Սևակ, ժամանակը չի:
- Երբ վերադարձաք, երևանյան թատրոններն ի՞նչ տպավորություն թողեցին, հիասթափություն կա՞ր, թե ամեն բան այդպես էլ պատկերացնում էիք:
- Տխուր էր, պետական թատրոնները թող ինձնից չնեղանան, բայց ըստ իս' նոր մոտեցում է պետք, ժամանակի հետ է պետք քայլել: Պիտի մտածեսª ինչպես անել, որ երիտասարդը գա թատրոն: Իսկ դա պարզ է, պետք է երիտասարդի սրտով խոսես, երիտասարդի խնդիրները վեր հանես: Նորից եմ կրկնում' նույն Շիրվանզադեով, բայց' տարբեր մոտեցմամբ: Այսօր նույն պրոբլեմները կան' տղամարդու խանդը, կույս ես, թե' չէ, ուղղակի մոտեցումն է պետք փոխել, գովազդների ձևը: Ամեն անգամ նշում են թատրոնի գեղարվեստական ղեկավարին, բայց ո՞ւմ է դա պետք: Թող ներկայացումը ճիշտ լինի, աֆիշը ճիշտ լինի, որ կանչի, տանի, պարզապես այստեղ լավը քիչ է, իսկ դա կուլ է տալիս:
- Ինքներդ հիմա հասցնո՞ւմ եք թատրոն գնալ, ընդհանրապես ո՞ր թատրոնն է Ձեզ հոգեհարազատ: Ո՞ր ներկայացումն եք դիտել վերջին անգամ և ո՞րն է Ձեր «ճաշակով և սրտով»:
- Ցավոք, չեմ հասցնում, միայն Վարդան Պետրոսյանի ներկայացումներն եմ դիտել, մեկ էլ Արա Երնջակյանի թատրոն եմ գնում: Շատ եմ սիրում այդ թատրոնը, ձեռագիր կա: Վուլգար նյութ չկա, կա նյութը վուլգար ձևով ներկայացնել:
Հ.Գ. -Մեծ մաեստրո Կարպ Խաչվանքյանն է խաղացել այս ներկայացումը' «Պահանջվում է ստախոս»: Ես այդ ներկայացումը ադապտացիա եմ արել շատ վաղուց, օրիգինալից գրեթե ոչինչ չի մնացել. ուրիշ դերասաններ կլինեն, եթե ամեն բան հաջողությամբ ընթանա, պրեմիերան ապրիլին կլինի, - եզրափակեց պրն Դուրյանը:
