Հաղորդավարուհի Լուսինե Բադալյանի, նույն ինքը' Լուլուի քաղաքացիական կերպարը բավականին ակտիվ, ըմբոստ ու հետևողական է: Նա' որպես քաղաքացի, մշտապես արձագանքում է մեր երկրում տեղի ունեցող քաղաքական-հասարակական իրադարձություններին, ինչպես նաև վերհանում է իրեն հուզող շատ հարցեր, դրանք դարձնում հանրության և լրատվամիջոցների քննարկման առարկա: Նրա հետ ունեցած զրույցի ողջ ընթացքում պարբերաբար համոզվում էի նաև, թե որքան անկեղծ է Լուսինեն, ում հետ սկսեցինք զրուցել վերոնշյալ թեմաներից ու «հասանք» մինջև կին-տղամարդ հարաբերություններին:
Վերջերս դիտում էի «Լեդի» ֆիլմը. կնոջ մասին էր, ով ժողովրդի պահանջով դառնում է քաղաքական գործիչ. նա ամեն վայրկյան վհատվում է, որ որդիներն ամուսնու հետ մնացել են իր երկրում, բայց այն պատասխանատվությունը, որ ինքն զգում է ժողովրդի նկատմամբ, ստիպում է ամեն բան զոհել: Այսինքն քաղաքական գործիչը մարդ չէ: Նա պետք է լինի փրկչի դերում ու գիտակցի, որ իրենից կախված է ամեն ինչ:

- Վերջին շրջանում բավականին ակտիվ եք ֆեյսբուքյան Ձեր էջում, պարբերաբար գրառումներ եք անում: Ինչո՞վ է պայմանավորված այդ ակտիվությունը և ինչից հետո սկսվեց այն:
- Ակտիվությունը մոտ երկու տարի կա: Ֆեյսբուքում գրանցվելուց հետո հանգամանքների բերումով այդպես ստացվեց: Վերջին շրջանում, չգիտեմ ինչու, հայտնվեցի ուշադրության կենտրոնում: Ինչ-որ մեկը վերցրեց իմ գրառումները, ինչից հետո շատերը սկսեցին հետևել դրանց: Գուցե ոմանք հավանեցին, ոմանք էլ' ճիշտ հակառակը, բայց այդ տարբերակն էլ է աշխատում ուշադրության կենտրոնում հայտնվելու համար: Երևի նրանից է, որ քաղաքական ներկա իրավիճակն ավելի լարված է, թեև իմ գրառումները հասարակական, ոչ թե քաղաքական բնույթի են: Որպես քաղաքացի' իմ վերլուծությունն էլ հասարակական է: Քաղաքականությունն ամեն մարդու խելքի բան չէ, այլ բան է, որ մենք այն այսօր արժեզրկել ենք: Ես ինձ չեմ համարում պատրաստ' արծարծելու քաղաքական թեմաներ, դրանք զուտ հասարակական են: Սկզբում վատ իմաստով հայտնվեցի ուշադրության կենտրոնում, սակայն հետագայում կարողացա այն օգտագործել լավ իմաստով: Դե, եթե ուշադրությունը կենտրոնացել է ինձ վրա, սպասում եք ինչ-որ բանի' խնդրեմ, եկեք քննարկենք այնպիսի հարցեր, որոնք գուցե ինչ-որ մեկին օգուտ տան:
- Որպես քաղաքացի' մշտապես ձեր կարծիքը, նաև բողոքն եք արտահայտում, իսկ երբևէ Հայաստանից հեռանալու մասին մտածե՞լ եք:
- Չէ՛, երբեք: Ինչքան մեծանում ես, այնքան ավելի ամուր ես կառչում արմատներից, չնայած ես երևի հենց դպրոցական տարիներից էլ հայրենասեր եմ եղել: Դեռ այդ տարիներին ամենամտերիմ ընկերուհիս միշտ ծաղրում էր ու կատակով ամեն անգամ ասում' Աստված իմ, այնքան, որքան դու ես սիրում այս սարերն ու Սևանա լիճը, երևի ոչ ոք չի սիրում: Միակ բանը, որի պատճառով ստիպված լինեմ գնալ, կլինի այն ժամանակ, երբ տեսնեմ, որ երեխաներիս համար ծանր է, պայմաններ չկան: Գուցե երեխաների համար այդ զոհողությանը գնամ, բայց այժմ ես պայքարում եմ, որ այդ խնդրի առաջ չկանգնեմ: Ու ոչ միայն ես, այլև շատերը: Իմ բողոքն ինքնանպատակ չէ, թեև ընթերցողների մեծ մասը, համոզված եմ, կարծում է, որ դա արվում է PR-ի համար, սակայն ժողովուրդն այժմ այնքան թերահավատ է, որ չեմ մեղադրում:

- Այսօր մեր ուսանողությունը կամ դրա որոշ հատվածը բավականին ակտիվ է: Դուք ինչպիսի՞ն էիք ուսանողական տարիներին և ինչպե՞ս եք վերաբերում նրան, երբ ցանկանում են ճնշել ուսանողների քաղաքացիական որևէ նախաձեռնություն:
- Այսօրվա երիտասարդությունը' պահանջատերի իր զգացումով շատ-շատ ուրախացնում ու ոգևորում է: Մեր ժամանակ էլ ուսանողներն ակտիվ էին ու քաղաքական իրավիճակն էլ պակաս լարված չէր. հենց մեր ուսանողական տարիներին է եղել հոկտեմբերի 27-ը, դրան նախորդող ու հաջորդող իրադարձությունները: 90-ականների վերջն էլի լարված էր, բայց քանի որ մեր սերունդը մի քիչ կոմունիստական դաստիարակություն ուներ, համակերպվող էր, կարգապահ: Մենք ոչ թե պասիվ էինք, այլ համեմատաբար ավելի զուսպ էինք: Ինքս լինելով ուսխորհրդի քարտուղար' երբեք ստիպված չեմ եղել քաղաքական հստակ հայացք ունենալ: Մեր ուսխորհրդի նախագահն այժմ քաղաքականությունում է, բայց այն տարիներին երբեք իրեն թույլ չի տվել մեզ կողմնորոշել: Միակ պարտադրանքն այն էր, որ եթե նախագահի թեկնածուն գալիս էր համալսարան, պատմության ֆակուլտետը պարտավոր էր ներկա լինել: Ուսխորհրդի անդամներն էլ ընտրվում էին ոչ թե քաղաքական կողմնորոշմամբ, այլ գնահատվում էր պոտենցիալը, լավ սովորելը: Կարող եմ ասել' այսօրվա երիտասարդությունը շատ զարգացած է որպես քաղաքացի, բայց կաղում է գիտելիքներից... մեծ մասամբ, ոչ բոլորը:
- Քաղաքացիական ըմբոստ կեցվածք ունենալը երբևէ աշխատանքային կամ մեկ այլ խոչընդոտ չի՞ առաջացրել:
- Հավատացեք' չէ: Էդպիսի խնդիր չեմ ունեցել ոչ մի անգամ: Զարմանալի է (մտածում է), բայց' ոչ: Հիշում եմ' տարածված առաջին բողոքը, որ արեցի և որը հուզական էր ու ոչ գրագետ, բազմաթիվ քննարկումների տեղիք տվեց: Շատերն ասում էինª այդ օրվանից այլևս ոչ մի միջոցառում չեն վստահի ինձ, որովհետև բողոքս հենց դրանց էր վերաբերում: Գիտեքª կան սկզբունքներ, որոնք շատ փոքր գումարի համար չպետք է խախտել: Այդ ժամանակ բոլորին թվում էր, որ այլևս չեն լինի միջոցառումներ, բայց, հակառակը, դրանք ակտիվացան, ու ես վարեցի: Դա ոչ մի կապ չունի, որովհետև բոլորն էլ իրականությունը շատ լավ գիտեն, ուղղակի աչք են փակում:
- Երևանի պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետի արվեստաբանության բաժինն եք ավարտել: Դպրոցում դասավանդել եք պատմություն: Ինչո՞ւ հեռացաք դպրոցից:
- Մի անգամ ընկերուհիներով հավաքվել էինք. այնպես ստացվեց, որ ամբողջ գիշեր միասին մնացինք: Խոսքով ընկանք ու խոսեցինք մեր երազանքներից: Ես ասացի, որ երազում եմ իմ դպրոցն ունենալ և այնպես անել, որ երեխաները սիրեն սովորելը: Շատ էի երազում ու հետաքրքիր մոդել էի եփում ուղեղիս մեջ: Ընկերուհիներիցս մեկը հարցրեց' ինչից եմ ուզում սկսել, ես ասացի' դե, բնականաբար, դասավանդելուց: Այդ ժամանակ ընկերուհիներիցս մեկը դպրոցի ուսմասվար էր, մյուսը' կենսաբանության ուսուցչուհի, նրանք նայեցին միմյանց ու ասացին' առավոտյան գնում ենք դպրոց: Էդպես դարձա պատմության ուսուցչուհի: Այդ օրվանից սկսեցի դասավանդել, միանգամից սիրահարվեցի դպրոցին: Երեխաներն էլ այլ կերպ ընդունեցին ինձ. պարզապես մեծագույն հաճույք էի ստանում: Կրթության և գիտության նախարարության ականջից հեռու' դասավանդման մեթոդները մի քիչ փոխում էի, այլ կերպ դասավանդում: Դպրոցում առաջին անգամ առնչվեցի դասագրքերի հետ ու հասկացա, որ ավելի լավ է պատմության դասերի իմ դասախոսություններով դասավանդեմ. գեղարվեստական պատմավեպեր էինք նաև կարդում ու քննարկում: Հասկացա, որ ինքս ավարտում եմ պատմության ֆակուլտետը, սակայն չեմ կարողանում հասկանալ դասագիրքը: Մենք անցնում էինք միանգամայն այլ թվեր, տեղանուններ, իսկ դասագրքերում միանգամայն այլ բան էր գրված... հարաբերական էր այդ ամենը: Եվ ինքս էի ընկնում հակասության մեջ, և երեխային չէի կարողանում բացատրել:
Երկու-երեք տարի դասավանդեցի, իսկ հեռանալը զուտ անձնական պատճառ ուներ: Երբ ամուսնացա, ամուսնուս միակ խնդրանքն էր, որ չդասավանդեմ: Եթե նա է ասում, ես կուրորեն վստահում եմ, որովհետև գիտի' ինչ է ասում:
- Ժամանակին ձեր բողոքն էիք հայտնել Կրթության և գիտության նախարար Արմեն Աշոտյանին: Ըստ Ձեզ' ինչպիսի՞ն է այսօր ժամանակակից դպրոցը:
- Այո, բողոքս կապված էր տարրական դասարանների դասագրքերի հետ: Գիտեքª եթե ասեմ, որ ամեն բան շատ վատ է, իրականում' կստեմ, սակայն ամեն ինչ լավ էլ չէ: Ժամանակակից դպրոցը շատ փոքր թվով երեխաների համար նախատեսված ծրագիր է: Սարսափելի բարդ է, երբեմն անհասկանալի, բովանդակություն չեմ տեսնում, այսինքն' նախատեսված է այն երեխաների համար, ովքեր ամեն ինչ պատրաստ են յուրացնել: Սովորական ունակություններ ունեցող երեխաների համար ծայրահեղ դժվար է դպրոցում սովորելը: Այդ դժվարությունն իր հետ բերում է տհաճություն, այսինքն' երեխան չի ուզում սովորել, ու ստիպված անցկացնում է տարիները: Ես չեմ սովորի այօրվա դպրոցում: Երկրորդ դասարանում է տղաս, և իր դասագրքերը կարդալիս մտածում եմ' իմաստը ո՞րն էր այս դասի, ի՞նչ էր ուզում երեխային սովորեցնել: Հիմնականում բառակույտեր են, բովանդակություն չկա:

- Բազմիցս նշել եք, որ անկեղծ եք թե՛ էկրանից, թե՛ առօրյայում: Այդ անկեղծությունը երբևէ չի՞ խանգարում:
- Շատ խնդիրներ է առաջացնում: Անկեղծանալիս շատ լավ գիտակցում եմ, որ չեմ հասկացվելու, նույնիսկ անձնական հարաբերություններում: Եթե չեմ սխալվում, Ռաֆայել Պատկանյանն է ասել. «Ճշմարտություն ասելը դժվար է, լսելն է՛լ ավելի դժվար, իսկ համոզելն ու ապացուցելը ծայրահեղ դժվար»: Դժվար է լինել անկեղծ ու սպասել, որ քեզ պետք է հասկանան: Բայց բանն այն է, որ ժամանակի ընթացքում մարդիկ հասկանում են, անկախ նրանից' ընդունո՞ւմ են, թե՞ ոչ: Կարևորը' խիղճդ միշտ հանգիստ է: Անկեղծությունից լավ բան չկա, ու ինչքան էլ դաժան լինի այդ անկեղծությունը, ինձ համար շատ ավելի ընդունելի է, քան շողոքորթությունը: Շատ-շատ են ինձ ցավեցրել անկեղծության համար, ինքս էլ հասկացել եմ, որ այդտեղ կարող էի այլ կերպ վարվել, բայց չեմ արել: Ես կարողանում եմ տիրապետել ինձ. կարող եմ լռել այն ժամանակ, երբ պետք է, որտեղ ինչ հաճելի է' այն ասել. դա էլ եմ փորձել, բայց հետո ինձ չեմ հարգում դրա համար:
- Տեղյակ եմ, որ շատ եք կարդում: Կարևորո՞ւմ եք ընթերցանությունը գերարագ զարգացող կյանքին համընթաց քայլելու համար, թե դա Ձեզ համար հաճելի ժամանց է:
- Երկուսն էլ: Նախ' մեծ հաճույք եմ ստանում ընթերցելիս: Մանկուց գնում էի այնտեղ, որտեղ կային գրապահարաններ, սիրում էի ընթերցասրահներում անցկացնել օրս... գրքերի հոտը, մաշվածությունը, մեծագույն հաճույք էին... Ուսանողական տարիներին մենք ընկերուհիներով «ապրում» էինք Ազգային գրադարանում, կարող էինք պատճենահանել ու տանել մեզ անհրաժեշտ գրականությունը, բայց մնում էինք այնտեղ: Ուզում էինք քննարկել, բայց աղմկել չէր կարելի (ծիծաղում է): Ես դրանից միշտ եմ հաճույք ստացել: Սիրում եմ դասականներին կարդալ, բայց ժամանակակից գրողներ են հայտնվում, որոնց պետք է արագ ծանոթանալ: Նույնիսկ մի տարիք կար, երբ խոսում էին ֆիլմերի մասին կամ դերասանների անուններ էին տալիս, ես ամաչում էի: Մինչ երեխաներիս ծնվելը ֆիլմ դիտելն ինձ համար անիմաստ ժամանակի կորուստ էր: Հասկացա, որ ամոթ է, ու շատ արագ լրացրեցի այդ բացը: Հիմա երկուսն էլ հավասար հետաքրքրություններ են:
- Ինչպե՞ս եք շփվում, աշխատում այն մարդկանց հետ, երբ զգում եք, որ «բոբիկ» է բոլոր հարցերում, կարդացած չէ:
- Դա էլ է հետաքրքիր էվոլյուցիա ապրել, որովհետև մի շրջան ընդհանրապես չէի շփվում նման մարդկանց հետ: Սկզբում ինձ համար մարդու մեջ ամենակարևորն ինտելեկտն էր, բայց տարիների ընթացքում հասկացա, որ մարդկային արժեքներն ավելի կարևոր են: Այժմ փորձում եմ խրախուսել, խթանել ընթերցանության ցանկությունը: Երիտասարդական մեծամտության մի փուլ էր, երբ մտածում էի' չեմ շփվի մարդկանց հետ, որոնցից սովորելու բան չունեմ: Բայց գալիս է մի շրջան, հասկանում ես, որ գուցե այդ մարդը քեզանից սովորելու մի բան ունի: Մարդը փուլերով պետք է անցնի ու չամաչի դրա համար: Ինտելեկտուալ շատ մարդիկ մարդկային արժեքներից հեռու են, և ճիշտ հակառակը: Գեղջկական բնավորության մարդն ինձ համար ամեն ինչ արժե, և նրան երբեք չեմ համեմատի զարգացած, բարձերի մեջ մեծացած քաղաքացու հետ: Չգիտեմ' տասը տարի հետո ինչպես կմտածեմ, բայց այժմ շատ ավելի կարևորում եմ մարդկային արժեքները: Ես սիրում եմ մտածել ու նոր եզրակացությունների հանգել:
- Հետաքրքիր է, Ձեր երեխաները կարդալու հետ սեր ունե՞ն, թե՞ իրենք էլ են տառապում ժամանակակից հիվանդություններից մեկով' համակարգչամոլությամբ: Ինչպե՞ս եք կարողանում պահել հավասարակշռությունը:
- Համակարգչի հետ այդքան էլ սեր չունեն: Այդ մի բանին կարողացա հասնել, որ նրանք համակարգչամոլ չեն և ավելի շատ նախընտրում են բակային խաղերն ու ընկերների հետ շփումը. բակում վազվզոցներ, այգիներ գնալ, ընկնել, վնասվել... Ինչ հաճույք, որ ստացել եմ իմ մանկությունից, ուզում եմ նրանք էլ ստանան: Չեմ ստիպում կարդալ, բայց, կարծում եմ, ինքնըստինքյան կստացվի դա: Վերջերս շատ զվարճալի բան եղավ. սենյակում պառկած' շատ կլանված գիրք էի կարդում: Մեկ էլ փոքր տղաս, ով տառերը դեռ չգիտի, գիրք վերցրեց և եկավ պառկեց կողքիս: Այնուհետև մեծ տղաս իր դասագիրքը վերցրեց ու պառկեց մյուս կողքիս: Այ՛, այդ ժամանակ հասկացա, որ ընթերցասիրությունը բացատրելով չպետք է սերմանես, պարզապես պետք է օրինակ ծառայել: Դրա համար ասում են' մի դաստիարակեք ձեր երեխաներին, դաստիարակեք ինքներդ ձեզ և երեխան, անկախ ամեն ինչից, միևնույնն է, ձեզ է նմանվելու:

- Ընտանիքի կին, մայր եք: Աշխատում եք հեռուստատեսությունում, ռադիոյում, միջոցառումներ եք վարում: Ի՞նչն է տուժում այդ ակտիվ գործունեության ընթացքում:
- Մարդկային էությունն անսահմանափակ է, որքան շատ ես մարդուն ծանրաբեռնում, այնքան ավելի շատ բան է հասցնում անել: Այդպես համեմատում եմ աշխատանքային օրերը և շաբաթ կիրակին. ինչքան էլ հանգստյան օրերն ազատ լինեն, այնքան ավելի քիչ բան ես անում, որովհետև գիտես, որ դեռ ժամանակ ունես: Ինձ էդպես դաստիարակել են դեռ փոքրուց, որովհետև ծնողներս շատ խիստ են եղել: Չկար խմբակ, որ չգնայի, դպրոցում լավ էի սովորում, այդ ընթացքում հասցնում էի տան հոգսը կրել, որովհետև մայրս կուլտուրայի տան տնօրեն էր ու անընդհատ զբաղված. մանր-մունր հոգսերն ինձ վրա էին' եղբայրներիս մասին հոգ տանել, ծնողական ժողովների գնալ, դասերը սովորեցնել... Այսինքն' ես այդ ռեժիմին սովոր եմ եղել մանկուց, շաբաթ կիրակիները տանել չեմ կարողացել, հիմա էլ գուցե գերհոգնածության պատճառով եմ սպասում հանգստյան օրերին:
- Կանանց և մայրերին նվիրված միամսյակը դեռ «ուժի մեջ» է: Ի՞նչ անակնկալներ են Ձեզ արել ամուսինն ու երեխաները:
- Հետաքրքիր է, որ ամուսինս և մտերիմ ընկերներս հետաքրքիր տարբերակ են գտել: Նրանք Մարտի 8-ից սկսած ամեն շաբաթ խնջույք են կազմակերպում իրենց կանանց համար: Այստեղից գնալու եմ այդ խնջույքին: Օրինակ' այսօր արվեստանոցում ենք անցկացնելու մեր ժամանցը. եղել է, որ քաղաքից դուրս ենք գնացել կամ ֆիլմի դիտում ենք կազմակերպել: Իսկ երեխաներս, մեկը' դպրոցից, մյուսը' մանկապարտեզից ամեն օր բացիկներ են բերում:
- Նոր ամուսնացած զույգերը ձգտում են առանձին ապրել: Գիտեմ, որ ամուսնությունից հետո ամուսնու ծնողների հետ եք ապրում: Կնշե՞ք միասին ապրելու դրական և բացասական կողմերը:
- Այնպես չի, որ երբեք չեմ ձգտել առանձին ապրելու: Ասեմ ավելին, մինչ ամուսնանալը ասում էի, որ ես նույնիսկ սիրածս մարդու հետ չեմ ամուսնանա, եթե իմանամ, որ մենք նրա ծնողների հետ ենք ապրելու: Այստեղ են ասում' երբեք մի ասա երբեք: Չեմ բողոքում, ոչ էլ այնպես է, որ հարմարվող չեմ, պարզապես ինձ հետ հարմարվելն է դժվար: Ինքս մենություն սիրող մարդ եմ, ու օրվա ընթացքում ինձ օդի պես անհրաժեշտ է միայնակ մնալը, մի քիչ մտածելը: Բացի դա, չափազանց ինքնուրույն եմ մեծացել: Բայց հարմարվողականությունը շատ է օգնում, հասկանում ես, որ պիտի գնաս զիջումների, որովհետև մնացածին այդպես ավելի լավ է, իսկ ինձ համար կյանքի առաջին նպատակը միշտ օգտակար լինելն է ինձ շրջապատող մարդկանց: Միայն կարող եմ ասել, որ միասին ապրելու դեպքում տուժում են ամուսին և կին հարաբերությունները: Հուսով եմ' կկարողանամ այնպես անել, որ իմ տղաներն առանձին ապրեն: Ամեն դեպքում ես առանձին ապրելու կողմնակից եմ, բայց չեմ բողոքում միասին ապրելուց:

Զրույցից տպավորված. Արևիկ Իսաջանյան