Կոմիտասի 145-ամյակին նվիրված համերգը նորովի կհնչի միջնադարյան երաժշտական գործիքներով: Կոմիտասյան բանաստեղծությունների հիման վրա գրված երաժշտությունը կներկայացնի կոմպոզիտոր Վահան Արծրունին, ով պատասխանեց ԵՊԼՀ միջազգային լրագրության բաժնի 3-րդ կուրսի ուսանողների հարց երին:

-Ո՞վ է Ձեր մեջ սերմանել սեր դեպի Կոմիտասը:

-Շատ կարևոր է, որ յուրաքանչյուրի տանը լինի նյութ, որը և՛ բովանդակային է, և՛ պարունակում է որոշակի հոգևոր ուղերձ: Այդ առումով իմ բախտը բերել է, որովհետև միշտ իմ առջև կար Կոմիտասի բանաստեղծությունների ժողովածուն ՝ հրատարակված 1969 թ. Կոմիտասի 100-ամյակի առիթով: Այսինքն՝ Կոմիտասը ինձ համար բացառիկ էր: Այն հանգամանքը, որ Կոմիտասը միշտ իմ աչքի առաջ էր, որոշակի դեր խաղաց դաստիարակչական առումով, և  կատարվեց այն, ինչ կատարվեց:

-Օգոստոսյան համերգից հետո բոլորին հետաքրքրում է` ինչպե՞ս եք համադրում կիթառը և Կոմիտասի բանաստեղծությունները :

- Կոմիտասի բանաստեղծություններից յուրաքանչյուրն ինձ համար հայտնություն է . «Կոմիտաս `10 հայտնություն»` այսպես եմ կոչել երգաշարը, և եթե համեմատենք, կտեսնենք` կիթառը հնագույն նվագարաններից մեկն է և հազարամյակների պատմություն ունի: Համադրել եմ մեծ հաճույքով: Կոմպոզիտորի համար երաժշտական գործիքների գունապնակը դեպի ազատություն տանող ուղին է, որն օգնում է արտահայտելու սեփական երաժշտական տեսակը:

  -Հայտնի է, որ դուք երաժշություն եք գրում ոչ միայն սիմֆոնիկի, այլև  ֆիլմերի, ներկայացումների համար: Կա,՞ արդյոք, Կոմիտասի շունչը տվյալ ստեղծագործություններում :

- Այն, ինչ կատարվել է 10 երգաշարի շրջանակում, ես աշխատում եմ որպես մոտեցման տեսակ չկիրառել այլ ոլորտներում: Ֆիլմի համար երաժշտություն ստեղծելիս անպայման հաշվի պետք է առնել ռեժիսորի կարծիքը, որովհետև նրա մտահղացումն առաջնային է և′ անիմացիոն ֆիլմի, և′ թատերական ներկայացման պարագայում: Դու չես կարող հակադրվել՝ ստեղծելով նրա մտահղացմանը հակառակ  երաժ շտական  պատկեր :

  -Ինչ եք կարծում, մեր երիտասարդությունը ընկալո՞ւմ է Կոմիտասի երաժշտությունը:

- Գրեթե 15 տարի ես աշխատում եմ  «Շողակաթ» մանկական երգչախմբի հետ, և մինչ օրս այդ երգչախմբում 6  սերնդափոխություն է եղել: Մենք աշխատել ենք ոչ թե պարբերաբար, այլ մշտապես, և երբ դուք հարցնում եք երիտասարդության մասին, ես առաջին հերթին պատկերացնում եմ այն երիտասարդներին, ովքեր արդեն հասուն մարդիկ են, որոնց հետ կապը չի ընդհատվել մինչև հիմա: Այն երիտասարդները, որոնց հետ ես անմիջական ու ակտիվ շփում ունեմ, իհարկե, լսում են և կատարում: Իսկ, ընդհանրապես, մեր երիտասար­դութ­յունը, ինչպես նաև հանրությունը պետք է իր ճանապարհը գտնի դեպի սեփա կան ազգային արժեքը: Արվեստագետը և մտավորականը ընդամենը ուղեկցողներ են:

-Համերգի ժամանակ համերգասրահում երիտասարդներ լինո՞ւմ են:

-Տարիքային առումով  դժվար է ասել՝ մեծամասնությունը որն է , բայց հիմնականում երիտասարդներ են ,ինչն  ինձ համար երջանկություն է: Վերջին 2 տարում մոտ 60 ակում­բա­յին համերգից 50-ը եղել են լի ունկնդիրներով: Շատ ակտիվ է շփումը հանդիսատեսի հետ, այն հան­դիսատեսի, որն իր ցանկությամբ է եկել համերգին: Ակումբն այն հանգույցն է, որտեղ դու հայտնվում ես միայն քո կամքով:

-Ի՞նչ  միջոցով պետք է լայն մասսաների մեջ արթնացնել սեր դեպի Կոմիտասը:

-Այդ չի կարող իրականանալ իմ, քո կամ որևէ կազմակերպության ցանկությամբ: Պետք է բարձրացնենք հարց, որի լուծումը լինի պետական մակարդակով: Նման գիտակցությունը պետք է ձևավորվի իշխանության ներսում, որովհետև իրավիճակը փոխելու համար մեկ  հոգու կամ երկու փոքր խմբի ցանկությունը բավարար չէ: Անհրաժեշտ է կամքի դրսևորում, որը չկա: 

-Հայ կոմպոզիտորներից ո՞ւմ ինտերպրետացիան եք նախընտրում ՝ կոմիտասյան երաժշտության մշակումներից :

-Ես նախընտրում եմ Գրիգոր Առաքելյանի մշակումը. նա այն մարդն է,ով ճիշտ մոտեցում է ցուցաբերում  կոմիտասյան երաժշտությանը, նա մնում է կոնտեքստի մեջ՝ ձևավորելով սեփական ուրույն կոմպոզիտորական մոտեցում: Առաջին մասում հնչելու է Կոմիտասի երաժշտությունը՝ Գրիգոր Առաքելյանի մշակմամբ :
  Կոմիտասյան երաժշտությունը նորովի ներկայացրած  կոմպոզիտորների շարքում տեղ է գտել նաև կոմպոզիտոր-թավջութակահար Գրիգոր Առաքելյանի անունը:

-Հայաստանում չկա միջնադարյան երաժշտություն կատարելու մշակույթ՝ առավել ևս այդ երաժշտական գործիքներով: Ի՞նչը ստիպեց Ձեզ զբաղվել այդ մշակույթով:

-Հայաստանում իսկապես դեռևս չի ձևավորվել հին կամ միջնադարյան երաժշտության մշակույթը: Այստեղ միջնադարյան երաժշտությունը չմշակված վիճակում է, ինչն էլ ինձ ստիպեց զբաղվել հենց այդ մշակույթով: Պետք է գտնել միջնադարյան երաժշտությունը մատուցելու ճիշտ ձևը: Ինչ վերաբերում է երաժշտական գործիքներին, ապա դրանք նոր են, սակայն ունեն իրենց ակունքները: Մենք 10-րդ դարում ունեցել ենք ջութականման գործիք, իսկ Եվրոպայում այն ստեղծվել է միայն 14-րդ դարում: Իմ երաժշտական գործիքը թավջութակի փոքր տեսակն է՝ կազմված 6 լարից:

-Դուք փորձում եք սերմանել միջնադարյան երաժշտությունը հայ հասարակության մեջ: Ինչպե՞ս է այն փոխկապակցված Կոմիտասի հետ:

-Այսօրվա իրավիճակում ամբողջովին է կապակցված: Կոմիտասն է, որ իր գիտական հոդվածներում  և նյութերում հստակ տվել է հոգևոր երաժշտության մշակման, մատուցման ձևը: Ինձ համար չափանիշ է նրա հոգևոր տաղ երգելու ձևը: Նա տվել է տաղերի, ձևերի , ձայնի ելևէջների չափանիշը, ինչպես պետք է անել, որ հարազատ լինի հայ հասարակությանը: Միջնադարյան երաժշտությունը սերմանել հայ հասարակության մեջ ոչ թե թանգարանի նման, այլ այնպես, որ կիրառվի սիմֆոնիկ, ժողովրդական նվագարաններում, և այդ ամենը անել հարազատ ոճով:

-Հոկտեմբերի 17 -ին կայանալիք համերգին միջնադարյան երաժշտություն կհնչի: 

Հետաքրքրու՞մ է հանդիսատեսին այդ ժամանակաշրջանի երաժշտությունը:

-Նույն համերգն արդեն տեղի է ունեցել մեծ հաջողությամբ օգոստոսի 27-ին. բազմաթիվ երաժշտասերներ չկարողացան ներկա գտնվել: Կրկնում ենք համերգը, որովհետև հանդիսատեսն է պահանջում : Այն, ինչ մատուցում ես ,այն էլ ժողովուրդն ընկալում է: Այսօր, գովազդելով միայն վատն ու անորակը , մարդկանց զրկում են բարձր արվեստից և հոգևոր սնունդից :

-Ձեր համերգին ո՞ր կոմպոզիտորների երաժշտությունը կհնչի, և ինչո՞վ է պայմանավորված Ձեր 

ընտրությունը:

-Առաջին բաժնում կհնչեն Կոմիտասի երգերի իմ մշակումները, նաև կհնչեն  Գ. Նարեկացու տաղերից մի քանիսը՝ գրեթե առանց մշակման, իմպրովիզացիոն  ոճով: Մեկ ստեղ­ծագոր­ծու­թյուն իմ գրածն է՝ համշենական պարեղանակ,որը կոչվում է «Թրթռուկ»: Երկրորդ բաժնում պետք է  հնչի Կոմիտասի բանաստեղծությունների հիման վրա իմ գրած երգերը: Մենք ոչ թե պարզապես Կոմիտաս ենք ուզում ներկայացնել, այլ Կոմիտասի վերապրումը:

 -Փորձելո՞ւ եք պահել միջնադարյան երաժիշտների ստեղծագործությունները նույնությամբ, թե՞ այն նոր տարրերով եք ներկայացնելու:       

-Ես մշակումներն անելիս անպայման վերցնում եմ նոր տարրեր, որոնք հստակ սահմաններ չունեն. հնարավոր է ընդհանրապես խաթարել միջնադարյան երաժշտության ոճը և հակառակը ` ընդգծել այն: Մենք չունենք միջնադարյան երաժշտության ձայնագրությունները, ուղղակի  կարող ենք  ցուց տալ մեր մոտեցումն ու ընկալումը:

-Նախատեսվու՞մ են համերգներ արտեկրի հասարակության համար, որտեղ կրկին կհնչի Կոմիտասը:

-Յուրաքանչյուր երաժիշտ ցանկանում է իր արվեստը մատուցել աշխարհին: Իմ նպատակն է ելույթ ունենալ այլ ազգերի համար, որպեսզի նրանք էլ մերձենան մեր պատմությանն ու երաժշտությանը: Մեծ ծավալի աշխատանք է պահանջվում և բարձր որակ , ինչի ուղղությամբ էլ աշխատում ենք իմ ֆրանսահայ  մենեջերի հետ:

Մովսիսյան Զեմֆիրա

Միրիջանյան Մագդալինա

Հովհաննիսյան Գեղեցիկ

Հակոբյան Տիգրան                 

ԵՊԼՀ  միջազգային լրագրության բաժնի 3-րդ կուրսի ուսանողներ