168.am-ի զրուցակիցն է երգիչ-երգահան Վահան Արծրունին
- Պարոն Արծրունի, տեղյակ եմ, որ համերգային երեք ծրագրեր եք մշակել, կմանրամասնե՞ք:
- Ընդհանրապես յուրաքանչյուր արտիստի համար շատ կարևոր է երգացանկը, որը հղկվում է տարիների ընթացքում: Այս տարիների ընթացքում ես երեք տարբեր տեսակի ծրագրեր եմ հղկել: Առաջինն այն է, որը ես անում էի ի սկզբանե, այսինքն' երգ՝ կիթառի նվագակցությամբ, երկրորդը' կամերային նվագակցությամբ, և երրորդ տարբերակն այն խումբն է, որը կես տարի առաջ հավաքվեց և ներկայացնում է պրոգրեսիվ երաժշտություն: Կա հանդիսատեսի մի զանգված, որը նախընտրում է կամերային ստեղծագործությունները, կա մի զանգված, որն ինձ ընկալում է միայն կիթառով, և մի զանգված էլ ինձ ընկալում է՝ որպես ռոք երաժիշտ: Այս պատճառով էլ ես ստիպված էի ծրագրերը խառնել, որպեսզի երեք տեսակն էլ հնչեր, քանի որ, ամեն դեպքում, ամեն օր համերգ չես տալիս: Այսօր ակումբային մշակույթը հնարավորություն է տալիս պարբերաբար ներկայանալ, և այն ռիթմը, որով ես կես տարուց ավելի աշխատում եմ InRock ակումբում, թույլ է տալիս նաև ծրագրային այս բաժանումներով հանդես գալ:
- Վերջին շրջանում ակումբներում բավականին հաճախ եք համերգներ տալիս, ի՞նչ եք կարծում՝ հասարակությունը ծարա՞վ է նմանատիպ երաժշտության, այս առումով մեզանում բաց տեղ կա՞:
- Կարծում եմ' այդ բաց տեղը փակվում է: Ընդհանրապես ազատ արվեստի դրսևորման վայրերը մեր քաղաքում այնքան էլ շատ չեն: Ցավոք սրտի, այսօր դաշտն այնպես է տեղաբաշխված, որ եթե դու պետության հետ աշխատավարձով կապված չես, համերգային դահլիճներից չես կարող քո երաժշտությունը հնչեցնել: Դրա հակառակ երևույթն ակումբային մշակույթն է, այսինքն' այն տեղը, որտեղ հանդիսատեսը հանդիպում է արտիստին:
- Ընդհանուր առմամբ՝ երևանյան մշակութային կյանքն ինչպե՞ս կգնահատեք:
- Ես ընդհանրապես գանգատվելու տեղ չունեմ, որովհետև ընտրագույն և հավատարիմ հանդիսատես ունեմ և կարող եմ դատել միայն իմ դիտակետից: Նման հանդիսատես ունենալն իմ երջանկությունն է, իմ' արտիստ լինելու գլխավոր գրավականն է: Ինչ վերաբերում է ընդհանուր մշակութային մթնոլորտին, ապա կարող եմ ասել, որ յուրաքանչյուր ենթամշակութային կամ մշակութային մթնոլորտ ենթադրում է ազատ մտքի դրսևորման տեսակներ: Այսինքն' եթե ամբողջ դաշտը հեղեղում են անորակությամբ, պետք է այդ ընդհանուր դաշտի մեջ գոյանան կղզիներ, որտեղ արվեստ կամ որակ ճանաչող հանդիսատեսը կհավաքվի: Այս առումով ակումբներն այս դրսևորման վայրերն են, որովհետև անմիջական շփման համար քաղաքն ուրիշ հնարավորություններ չի ստեղծում:
- Իսկ ավելի մեծ դահլիճներում համերգներ տալու ցանկություն չունե՞ք:
- Միշտ էլ ունեմ: Ես մեծ դահլիճներում համերգներ չեմ տալիս ոչ թե նրա համար, որ չեմ ուզում, այլ նրա համար, որ հիմա դահլիճների շուրջ ստեղծված իրավաբանական և ֆինանսական իրավիճակն այնպիսին է, որ թույլ չի տալիս ազատ արտիստին նույնիսկ մոտենալ այդ դահլիճին: Սրա վառ ապացույցը վերջերս կազմակերպված «Նարեկացի» արվեստների փառատոնն էր: «Նարեկացի» արվեստի միությունը վարձակալեց Կամերային երաժշտության տունը, և սկզբնական գաղափարն այն էր, որ ութ օրվա ընթացքում պետք է հնչեր երաժշտության այնպիսի տեսակ, որը կներկայացներ առաջին հերթին՝ ազգային ռեսուրսը. ավանդական տեսակներից՝ մինչև ջազ: Դա ծրագրային առումով հնարավոր եղավ իրականացնել, այլ հարց է, որ մեր հանդիսատեսն այնքան հետ է սովորել համերգային դահլիճներում նմանատիպ երևույթների հետ առնչվելուն, որ ինքը պետք է այդ ճանապարհը վերահաստատի: Դա վերջիվերջո կատարվեց. փառատոնի վերջին երեք օրերը ցույց տվեցին, որ դա շատ արագ վերականգնվող հիշողություն է, հանդիսատեսը շատ արագ գտնում է վերահաստատվելու ճանապարհը: Անդրադառնալով Ձեր հարցին' ասեմ, որ փառատոնի շրջանակում դահլիճային համերգ ունեցա Կամերային երաժշտության տանը, որը փայլուն անցավ: Իմ ընկալմամբ' «Նարեկացի» արվեստների փառատոնը հրաշալի երևույթ է այս գորշագույն երաժշտական իրականության մեջ: Այնպես որ, դահլիճային համերգներ ունենալու հնարավորություններ ժամանակ առ ժամանակ ստեղծվում են, բայց մյուս կողմից էլ՝ հասկանում եմ Ձեր հարցի մեջ հնչած մտահոգությունը: Պատկերացրեք՝ Կամերային դահլիճում ունեցածս նախորդ ելույթը եղել էր 2004 թվականին, այսինքն' ինը տարիների ընթացքում երբևիցե հնարավորություն չի ստեղծվել այդ դահլիճը որպես բեմահարթակ օգտագործել:
- Ասացիք, որ հանդիսատեսին շատ հեշտ ստացվեց հետ բերել դեպի իսկական արվեստ, բայց չե՞ք կարծում, որ նա կարող է նույնքան արագ էլ գնալ ոչ իսկական արվեստի ճանապարհով: Նմանատիպ միջոցառումները պետք է շարունակական լինեն, և պետք է ակտիվ լինի ոչ միայն «Նարեկացի» արվեստի միությունը, այլև այլ մշակութային օջախները ևս:
- Դիտարկենք դաշտը. վերջին քսան տարիների ընթացքում բեմարվեստը ներկայացվել է՝ որպես պետական գիտակցության տիրույթ, որի պատճառով դաշտը պառակտվեց և քանդվեց, հսկայական քանակի ստեղծագործական ռեսուրս մենք կորցրեցինք, որովհետև մարդիկ իրենց ճամպրուկներն էին հավաքում և հեռանում: Այս գործընթացքը, ցավոք, շարունակվում է: Այս իրականության մեջ կա միայն 2-3 մշակութային անկախ կենտրոն, որոնցից ամենահինը ՆՓԱԿ-ն է, հետո' «Գաֆէսճեանը», երրորդը' «Նարեկացի» արվեստի միությունն է: ՆՓԱԿ-ն այսօր իներտ ու անհասկանալի վիճակում է, ներսում ինչ-որ բան է տեղի ունենում, որը որևէ անդրադարձ քաղաքային մշակույթի վրա չի ունենում: «Գաֆէսճեան» հիմնադրամն ինձ համար անհասկանալի կերպով սահմանափակեց համերգային ծրագրերը: Երրորդ հաստատությունը' «Նարեկացի» արվեստի միությունն է, որը կազմակերպելով այս փառատոնը՝ հանրությանը ցույց տվեց, որ նույնիսկ այս խայտառակ պայմաններում հնարավոր է նման ինքնադրսևորում, և հանրությունից պահանջվում է միայն հետաքրքրություն և ֆիզիկական ներկայություն: Դա բավական է, որպեսզի վերահաստատվեն կորցրած որակները:
- Երբ նախորդ անգամ հանդիպեցինք՝ ասացիք, որ հավատում եք «Մեծ կեսօրի» գալուն, դեռևս շարունակո՞ւմ եք հավատալ:
- Այո, իհարկե, այլ կերպ հնարավոր չէ: Սպասում և հավատ… գիտեմ, որ միայնակ չեմ այս պարագայում: Բավական է բացել «Նարեկացի» արվեստների փառատոնի համերգային ծրագիրը և տեսնել այնտեղ երաժշտական ու կատարողական մեծ որակներ կրող անհատներ ու խմբեր: Կարծում եմ, որ եթե նման ֆորմատով հայկական արդի մշակույթը դրսում ներկայացվեր, ֆուրոր կլիներ:
- Խնդիրն այն, որ Հայաստանը հաճախ բոլորովին այլ մարդիկ են ներկայացնում…
- Հայաստանում հետաքրքիր համակարգ է գոյացել. երբ տեսնում են, որ ներքին պաշարը վերջանում է, նրանք ֆինանսավորում են դրսի արվեստի ներկայացուցիչներին, որոնց որակն անքննելի է: Սա, իհարկե, հրաշալի է հանդիսատեսի համար, բայց պետք է մտածել նաև ներքին ռեսուրսի մասին: Եթե դրսից ես բերում, նշանակում է, որ քո արվեստի ներկայացուցիչն էլ պետք է դրսում ներկայացվի: Հաճախ լսում ենք, որ արվեստի որևէ ներկայացուցչի համերգի հովանավորը երկրի նախագահն է, հարց է առաջանում' ինչո՞ւ եք տոմսերը վաճառում: Առհասարակ բոլոր հովանավորյալ համերգների տոմսերն ինչի՞ են վաճառում:
- Դե որ գումարը հետ բերեն…
- Ի՞նչ գումար հետ բերեն… կարծո՞ւմ եք՝ Սերժ Սարգսյանը սպասում է՝ ե՞րբ է գումարը հետ բերվելու: Ողջ աշխարհում գործում է հետևյալ սկզբունքը. յուրաքանչյուր արվեստի տեսակ ունի իր հանդիսատեսը, և արվեստը համակարգող հաստատությունները զբաղված են նրանով, որ գտնում են այն սեգմենտը, որտեղ արտիստը կարող է հանդիպել հանդիսատեսի հետ: Մեր երկրում համակարգող հաստատությունը ստեղծում է արտոնյալ զոնաներ, այսինքն' դու մտար այդ զոնայի մեջ, կստանաս աշխատավարձ, հյուրախաղեր, և այլն, կոպիտ ասած՝ դու «կռիշի» տակ կլինես: Այս սեգմենտից դուրս արտիստներին հաստատությունները չեն նկատում, այսինքն' մենք չկանք, մինչև չմտնենք այնտեղ կամ չհեռանանք երկրից: Հեռանալուց հետո էլ գործում է այլ սկզբունք' «դրսում Ձեր ուժերով հաստատվեցիք, էստի համեցեք, կարմիր գորգ են փռել Ձեր առջև»: Գավառային կիսագիտակցության դրսևորումներ են սրանք, ու այս դաշտում գործող այն արվեստագետները, որոնք ազնիվ են, և երկրում պահողն իրենց հանդիսատեսն է, շատ լուրջ խնդիրներ ունեն: Այն միտումները, որոնք կան այսօր, ուղղված են վերջին այս կապը քանդելուն: Մենք արդեն հայտնվել ենք ակումբներում, արդեն կզղիացել ենք… իրականությունը մեզ այսօր միայն դա է առաջարկում: Մինչև ե՞րբ կարելի է սպասել ու այս ignore-ը հանդուրժել:
- Իսկ ո՞րն է պետության նման քաղաքականության պատճառը:
- Համակարգման և կառավարման գաղտնիքը ժամանակին չտեսնված ձևով Ռոնալդ Ռեյգանն էր տվել: Նրա կառավարման տարիներին տիրում էին նվազագույն հարկեր և հսկայական տնտեսական ու կյանքի որակի աճ: Երբ նրան հարցրեցին, թե ինչո՞ւմ է նրա կառավարման համակարգի գաղտնիքը, նա շատ հետաքրքրիր պատասխան տվեց. «Իմ գաղտնիքը կայանում է նրանում, որ ես կարող եմ համախմբել ինձնից միանշանակ խելոք հիսուն հոգու»: Եթե այս բանալիով փորձենք մեր իրականությունը բացել, յուրաքանչյուր ոլորտ կդառնա ծաղրանքի և հեգնանքի առիթ, որովհետև կառավարական յուրաքանչյուր սեգմենտում կտեսնենք մարդկանց, որոնք կա՛մ տգետ են, բանիմաց չեն, կա՛մ էլ բանիմաց են, բայց չեն ուզում աշխատել: Այս պարզունակ սխեմայով էլ բացվում է մեր ողջ իրականությունը: Կառավարման համակարգում նստած են մարդիկ, որոնք, մեղմ ասած, կոչված չեն համակարգելու մեր կյանքը, այս պատճառով էլ ունենք այն, ինչ ունենք: Եթե յուրաքանչյուր ոլորտում լինի բանիմաց մարդկանց խումբ, մեր կյանքի որակը կփոխվի:
- Բայց Դուք հավատո՞ւմ եք, որ մեզանում յուրաքանչյուր պաշտոնյա կցանկանա իր շուրջ բանիմաց մարդկանց հավաքել:
- Տեսեք՝ հզորագույն պետության ղեկավարը չի ասում, որ ինքն առաջինն է, այլ իր շուրջ բանիմաց մարդկանց է հավաքում: Մենք այսօր կառավարական լուրջ կրիզիսի առջև ենք հայտնվել: Այսօր մեր պաշտոնյաների' անհատի ու նրանց զբաղեցրած դիրքի մերձեցումը կատարյալ է, և գրեթե սահման չկա նրանց հետույքի և աթոռի մեջ: Նրանք չեն զիջի և ամեն ինչի կգնան, որ իրենց ստատուսը պահպանեն: Երբ հեռանկարի մասին ենք խոսում, ծիծաղելի է հնչում, բայց կարծում եմ, որ սրանք մինչև չծերանան, ինքնակամ իշխանությունից չեն հրաժարվի, հետևաբար՝ կյանքի որակն էլ չի փոխվի: Ինչքա՞ն կարող է այսպես շարունակվել: Ազգի մի մասը տաքսիստ է, մյուս մասը՝ մատուցող, երրորդ մասն էլ հեռացել է Հայաստանից, որովհետև չի ցանկանում ո՛չ տաքսիստ լինել, ո՛չ էլ մատուցող: Ինչքան էլ սպասենք նիցշեական կեսօրին, պետք է իրատես լինել ու մտածել' «լավ, բա դու ի՞նչ ես անում այս իրականության մեջ»:
- Այս իրականությունում Դուք հիանալի համերգներ եք տալիս, կասե՞ք՝ առաջիկա օրերին որտե՞ղ են համերգներ սպասվում:
- Ես աշխատում եմ իմ տեղը չփոխել, աշխատում եմ InRock ակումբում, որտեղ հուլիսի 6-ին սպասվում է սոլո համերգային ծրագիր, հուլիսի 16-ին' կամերային, իսկ հուլիսի 24-ին էլ' պրոգրեսիվ ծրագիր:
- Շնորհակալություն զրույցի համար:
